Puchar Świata, jaki wkrótce odbędzie się w Baku, nie ma zbyt długiej historii. W formule, w jakiej jest dziś grany, rozgrywany jest od 2005 roku, co oznacza, że aktualna edycja jest szóstą z kolei.

Puchar Świata 2005

I edycja odbyła się z bardzo dobrze znanym wszystkim szachistom rosyjskim Khanty-Mansiysku w dniach 27 listopada – 17 grudnia 2005 roku. Po raz pierwszy 128 najlepszych szachistów, z wyłączeniem czwórki najlepszych z turnieju o Mistrzostwo Świata 2005, czyli Topalova, Ananda, Svidlera i Morozevicha, spotkało się w turnieju pucharowym rzadko spotykanym w świecie szachowym, gdzie przegrywający odpadał z dalszej gry. Takie zasady panowały w rundach 1-3, gdyż od 4 rundy zawodnicy jednak pozostawali w grze, aby ustalić pierwszą szesnastkę w związku z regulaminem turnieju o tytuł Mistrza Świata, który miał odbyć się w 2007 roku, a którego zwycięzcą i Mistrzem Świata został Vishi Anand.

Każdy mecz składał się z dwóch partii szachów klasycznych i tylko w przypadku remisu odbywała się dogrywka 2 partii szachów szybkich, potem dogrywka 2 partii szachów błyskawicznych, aż wreszcie, w przypadku braku rozstrzygnięcia, odbywał się Armageddon, gdzie białe mają 6 minut na zegarze i muszą partię wygrać, a czarne 5 minut i zadowala je remis.

Kwalifikacją do tego turnieju były mistrzostwa kontynentów(90 zawodników), lista rankingowa (22 osoby), Mistrzostwa Świata Kobiet(1 zawodniczka), Mistrzostwa Świata do lat 20(1 zawodnik) oraz dzikie karty przyznawane przez Prezydenta FIDE(8 osób) oraz organizatora(3 osoby). Zestaw uzupełniła trójka Mistrzostw Świata FIDE z 2004 roku.

Polskę reprezentowali Michał Krasenkow(2655), Robert Kempiński (2619) oraz Bartłomiej Macieja(2591). W zawodach tych zobaczyliśmy 15-letniego Magnusa Carlsena z Norwegii, z którym w II rundzie mógł spotkać się Krasenkow, jednak swój pojedynek w I rundzie przegrał 1:3 z niżej notowanym reprezentantem Tadżikistanu Farrukhem Ammonatovem(2572). Także w I rundzie swój start zakończył Macieja, pokonany 3:1 przez Zahara Efimenko(2637). Najdalej, ale tylko do II rundy, doszedł Kempiński, który najpierw pokonał 3:1 Rafaela Waganiana(2614), ale potem przegrał 0,5:1,5 z jednym z najlepszych szachistów świata w tym czasie Etienne Bacrotem(2725).

Bohaterem pierwszy trzech rund był dzisiejszy pretendent do tytułu Mistrza Świata, czyli Magnus Carlsen, który w I rundzie rozprawił się z Zurabem Azmaiparashvilim (2658) 3:1, w drugiej rundzie pokonał pogromcę Krasenkowa Ammonatova (2572) 1,5:0,5, a w III Ivana Cheparinova (2618) 3:1. Młodego Norwega powstrzymał dopiero Rosjanin Evgenij Bereev(2675), który zwyciężył w dogrywce 2,5:1,5. Carlsen w sumie zajął bardz wysokie 10 miejsce pokonując jeszcze Joela Lautiera (2679) 1,5:0,5 oraz Vladimira Malakhova (2670) 3,5:2,5, i przegrywając w meczu o 9 miejsce z Gatą Kamskim(2690) 1:3.

W cieniu Carlsena zadebiutował jego rówieśnik i w tym czasie dużo wyżej notowany najmłodszy w historii szachista, który został arcymistrzem, Sergey Karjakin(2658), który odpadł w I rundzie niespodziewanie pokonany przez Csabę Balogha(2567) z Węgier.

Zwycięzcą został Levon Aronian (2724), który w finałowym pojedynku pokonał Rusłana Ponomariova(2704) w stosunku 3:1. W II rundzie odpadł, przegrywając z Cheparinovem przeciwnik Janka Dudy z I rundy PŚ 2013 rozstawiony z nr. 1 Vassily Ivanchuk (2748).

Puchar Świata 2007

Dwa lata później Puchar Świata odbył się ponownie w Khanty-Mansiysku pomiędzy 24 listopada, a 16 grudnia. Zwycięzca tego Pucharu Świata nabywał prawo do gry w meczu o prawo do gry o tytuł Mistrza Świata z Vishim Anandem.

Tym razem kwalifikacje się specjalnie nie zmieniły i dalej głównym sposobem dostania się były mistrzostwa kontynentalne(89 zawodników), Mistrzyni Świata kobiet, Mistrz Świata do lat 20, trzech zawodników z ostatnich Mistrzostw Świata, 25 z najwyższym rankingiem, 5 nominowanych przez Prezydenta FIDE oraz 4 przez organizatorów. System nie zmienił się specjalnie, jednak teraz już w każdej rundzie przegrywający odpadał.

Polskę reprezentowała rekordowa 4-osobowa reprezentacja składająca się z uczestnika poprzedniej edycji Bartłomieja Maciei(2606) oraz trzech debiutantów Bartosza Soćko (2646), Mateusza Bartla (2608) i Grzegorza Gajewskiego (2573). W I rundzie odpadli Bartel – przegrywając z Alexandrem Galkinem (2608) 1:3 oraz Gajewski – przegrywając z Sergeiem Volkovem (2648) 0,5:1,5. Do drugiej rundy dotarli Macieja, który pokonał Viktora Laznickę (2610) 1,5:0,5 oraz Soćko wygrywając z Vladimirem Georgievem (2578) 2:0. Soćko zakończył swój start już na tym etapie rozgrywek pokonany przez Zoltana Almasiego (2691) 2:0, ale ogromną niespodziankę sprawił Macieja wygrywając z jednym z faworytów do zwycięstwa Teimourem Radjabovem(2742) 2:0. Niestety w następnej rundzie nasz reprezentant został odprawiony przez Krishnana Sasikirana (2661) przegrywając po ciężkiej dogrywce 2:4.

Do ćwierćfinałów dotarli m.in. 17-letni Carlsen (2714) oraz jego rówieśnik Karjakin(2694), natomiast odpadli faworyci: Ivanchuk, Mamedyarov, Radjabov oraz Aronian.

Jak się okazało zwycięzcą został dość niespodziewanie reprezentujący USA, ale wychowany w tzw. „szkole radzieckiej” Gata Kamski (2714), który w 4-partiowym finale pokonał faworyzowanego Alexeia Shirova (2739) 2,5:1,5. Przegrał on potem mecz z Topalovem i to Bułgar zagrał o tytuł Mistrza Świata z Anandem, któremu sekundował po raz pierwszy Radek Wojtaszek.

Puchar Świata 2009

Minęły kolejne dwa lata i trzeci już Puchar Świata odbył się w dniach 20 listopada – 14 grudnia w Khanty-Mansiysku.  Po raz kolejny FIDE wprowadziło drobne zmiany, jednak formuła generalnie pozostała ta sama – przegrywający wyjeżdżał do domu.

Niestety w tym Pucharze Świata nie zobaczyliśmy wielu z najważniejszych szachistów świata w tym okresie. Anand, Aronian i Topalov posiadali już kwalifikację do Turnieju Kandydatów lub meczu o MŚ, ale Carlsen, Kramnik, Nakamura, Adams i Ni Hua tłumaczyli się udziałem w London Classic, który zaczynał się 7 grudnia.

Polskę w tym turnieju reprezentował samotnie Mateusz Bartel (2618), który w pierwszej rundzie pokonał wyżej notowanego Borisa Gracheva (2652) po pasjonującej dogrywce 5:3, ale w drugiej musiał niestety uznać wyższość Yu Yangyi (2527) i przegrał 0,5:1,5.

Debiut w PŚ zaliczyła Mistrzyni Świata kobiet 15-letnia Hou Yifan (2588), która odpadła w I rundzie po porażce z Naiditschem (2689). W wieku 15 lat zadebiutował reprezentujący Stany Zjednoczone Ray Robson(2567), który również odpadł w I rundzie pokonany przez Jobavę (2696). W wieku 17 lat zadebiutował Fabiano Caruana (2652), który doszedł aż do czwartej rundy, gdzie został pokonany przez rozstawionego z nr.2 Vugara Gashimova (2758).

Tym razem faworyci generalnie nie zawodzili, choć trzeci raz z rzędu szybko odpadł Ivanchuk (2739), który w II rundzie został pokonany przez 16-letniego Wesleya So(2640) z Filipin.

Do finału dotarli Boris Gelfand oraz Rusłan Ponomariov, którzy w meczu szachów klasycznych zremisowali 2:2 bez wygranej żadnego z rywali i dopiero w dogrywce zaczęły padać wyniki rezultatywne. Szachy szybkie zakończyły się również remisem 2:2, a w szachach błyskawicznych lepszy okazał się Gelfand wygrywając 3:1 i cały mecz 7:5. Gelfand przegrał 2 2012 roku mecz o MŚ z Anandem.

Puchar Świata 2011

Po raz czwarty przyjechali do Khanty Mansiyska szachiści w dniach 26 sierpnia – 21 września 2011 roku.

Tym razem do Turnieju Kandydatów kwalifikowało się 3 zawodników, tak więc poza finałem rozegrany miał być jeszcze mecz o 3 miejsce. Jak co roku dokonano drobnych zmian regulaminowych, jednak format nie został zmieniony.

Po raz kolejny nie zobaczyliśmy Carlsena, Aroniana, Kramnika, Ananda, czy Topalova. Z jedynką rozstawiony był Sergei Karjakin (2788). Polskę reprezentowali – po raz drugi Bartosz Soćko(2631) – oraz debiutujący lider naszych szachów Radek Wojtaszek (2683). Bartosz w I rundzie trafił na Viktora Bologana(2678), który pokonał naszego reprezentanta 1,5:0,5. Wojtaszek w I rundzie pokonał Armana Pashikiana (2616) 2:0, ale niestety w drugiej został ograny przez Gruzina Baadura Jobavę (2713) i przegrał 0,5:1,5.

Świetnie w tym turniej grała Judith Polgar (2699), która dotarła do ćwierćfinału, w którym przegrała z Peterem Svidlerem (2739), a która wyeliminowała w III rundzie Karjakina (2788). Svidler pokonał także ostatniego triumfatora PŚ Gatę Kamskiego (2741). Tym razem w ćwierćfinale znalazło się 6 zawodników z czołowej dziesiątki, a jeszcze jednym spoza niej był David Navara (2722) rozstawiony z nr 14.

Wyjątkowo bardzo dobrze grał Ivanchuk (2768), który dotarł do półfinału. A w nim odbyły się dwa pojedynki rosyjsko ukraińskie, w których lepsi byli Rosjanie. I tak w finale spotkali się Svidler z Grischukiem, a o trzecie premiowane miejsce walczyli Ponomariov z Ivanchukiem. Mecz finałowy wygrał Svidler 2,5:1,5. A Ponomariov przegrał z Ivanchukiem 1,5:2,5. W ten sposób do Turnieju Kandydatów, który odbył się wiosną tego roku w Londynie, zakwalifikowali się Svidler, Grischuk oraz Ivanchuk.

Puchar Świata 2013

Kolejna edycja odbyła się na dalekiej norweskiej północy w małym miasteczku Tromso w dniach 10 sierpnia – 5 września 2013 roku. Z Polaków zobaczyliśmy Mistrza Świata do lat 20 z 2011 roku Darka Świercza, zakwalifikowanego z rankingu Radka Wojtaszka oraz – dzięki decyzji Prezydenta FIDE Kirsana Ilyuzhinonova – 15-letni wtedy „nieopierzony” Jan-Krzysztof Duda.

Niestety Wojtaszek nie znalazł w pierwszej partii z Alexandrem Fierem wygrywającej kontynuacji i tak się spalił, że drugą zremisował, a potem „poległ” w pierwszej partii dogrywki, co przy remisie w drugiej odesłało go do domu. Duda w debiucie zremisował z Ivanchukiem, jednak w drugiej partii lepszy okazał się Ukrainiec. Za to awansował Świercz – po horrorze w dogrywce ze Zvjaginsevem. Jednak w drugiej rundzie jego rywalem okazał się Grischuk, który pokonał naszego reprezentanta 1,5:0,5.

Na tym Pucharze Świata objawiła się największa dzisiaj gwiazda szachów młodzieżowych – 14-letni wtedy reprezentant Chin Yi Wei. Młodziutki i nikomu nieznany chińczyk rozprawił się  z Nepomniachtchim oraz Shirovem i dotarł do III rundy, gdzie przegrał po dogrywce z Mamedyarovem. Równie wielką niespodzianką była postawa urodzonego w 1967 roku peruwiańskiego arcymistrza Granda Zunigi, który po pokonaniu m.in. Leko i Giriego dotarł do IV rundy. Największym pechowcem był jego młodszy kolega Jorge Cori, który spóźnił się na dogrywkę w pojedynku z Radjabovem, gdyż został źle poinformowany przez sędziego o godzinie kolejnej partii.

Po prawie miesiącu gry Puchar Świata zdobył Kramnik pokonując 2,5:1,5 Andreikina, a oprócz nich do Turnieju Kandydatów 2014 zakwalifikował się jeszcze Karjakin.